مزاج شناسی با نام علمی (temperamentology) با روش های مختلفی همچون مشاهده سطح زبان، عنبیه چشم، رنگ پوست، گرفتن نبض و … انجام می شود. البته این روش ها در طب های مختلف متفاوت است. شاید برای شما جالب باشد که بدانید حتی از روی خلق و خو و احساسات فرد نیز می توان تا حدی مزاج را شناسایی کرد.
مزاج شناسی پایه ی طب سنتی ایرانی و اسلامی است. اولین مرحله برای درمان بیماری ها با طب سنتی و استفاده از داروهای گیاهی طب سنتی ، مزاج شناسی است.به این علم گاها علم تشخیص نیز می گویند. هرچقدر فرد در زمینه شناسایی طبایع چهارگانه دقت و علم بیشتری داشته باشد، درمان بهتر و دقیق تری نیز می تواند در نظر بگیرد.
هر مزاجی باعث ویژگی های رفتاری خاصی در فرد می شود. به طور مثال در مزاج دموی فرد پرانرژی، شاد و اهل گفت و گو در جمع هست؛ در صورتی که مزاج سوداوی مخالف این وضعیت را دارد و فرد دچار احساس عدم اعتماد بنفس، گوشه گیری یا ترس می شود. این حالات تا حدی هم بستگی به میزان غلبه آن مزاج دارد. مثلا اگر فردی دچار سودای ضعیفی شود، احتمالا علائم چندانی از آن مزاج را تجربه نخواهد کرد.
از نظر طب اسلامی مزاج شناسی علمی الهی است. اگر این علم را یاد بگیرید، می توانید حتی در انتخاب دوست از آن استفاده کنید. همچنین می توانید با استفاده از این علم شغلی که در آن بیشترین پیشرفت را با توجه به اخلاق، روحیات یا مزاج خود انتخاب کنید. پس این علم بر خلاف باور عامه فقط برای درمان سرما خوردگی یا یبوست به کار نمی رود، بلکه می تواند در همه جنبه های زندگی و سلامتی مورد استفاده قرار بگیرد.
ابتدا سقراط و جالینوس، هرکدام بحث مزاج شناسی پایه بر اساس عناصر آب، خاک، اتش و باد برای اولین بار در جهان مطرح کردند. در ایران نیز ابوعلی سینا که یکی از دانشمندان و پزشکان برجسته جهان بود، توانست به شکل دقیق تری مبحث شناسایی طبایع را بررسی کند. حتی تا حدود 50 سال پیش این مباحث در دانشگاه های اروپایی هم درس داده می شد. بعد از آمدن طب هاریسونی یا نوین این مباحث از دانشگاه ها حذف شدند.